Landstorm Zelhem
Het mysterie van Aalbert Reijmes, ome Ab

Het mysterie van Aalbert Reijmes, ome Ab

Als we in de familie vroegen waar de familie Reijmes vandaan kwam, dan kregen we te horen: ‘de familie komt uit Duitsland en ome Ab woonde daar vroeger ook’.

Dit idee werd versterkt door een gebeurtenis in de Tweede Wereldoorlog. Toen werd de familie Reijmes aan de Halseweg 30 bezocht door een piepjonge Duitse soldaat. Dat was vlak voor het einde van de oorlog. De jongen praatte Duits en zei dat hij Reijmes heette en familie was. Zijn familie had hem blijkbaar van alles verteld over waar hij moest zijn in Zelhem. Welk huis en hoe het eruit zag. De jongen leek blij te zijn om kennis te maken.

Geen Duits

Op dat moment waren alleen alle vrouwen des huizes thuis en zij konden geen Duits. De mannen die allemaal wel Duits konden praten (omdat ze regelmatig in Duitsland werkten) waren niet thuis. Er werd tegen de jongen gezegd dat hij maar een keer terug moest komen als de mannen des huizes er weer waren. Morgen bijvoorbeeld. Maar hij is niet meer terug gekomen. Tante Jo denkt nog wel eens aan hem want zij heeft hem gezien. Al die jaren vragen we ons af: hoezo familie? Een zoon van wie zou hij zijn dan? En dan die combinatie met Duitsland (Ap zou in Duitsland gewoond hebben) dan denk je toch aan een nakomeling van ome Ab.

Broers

Ome Ab was de broer van Willem en Derk Jan Reijmes. Willem is de vader van mijn opa. Broer Derk Jan is molenaar geworden in Arnhem waar hij toen die tijd een groot bedrijf had. De molen zat en zit midden in een woonwijk. Zijn nakomelingen hebben een garage in Arnhem met de naam Reijmes. Willem en Derk Jan hebben veel nakomelingen gekregen, maar bij Ab is het allemaal anders gelopen. Na een jarenlang stamboomonderzoek ben ik erachter gekomen dat ome Ab helemaal niet in Duitsland woonde, maar vlakbij het wapen van Heeckeren in Hummelo. Misschien heeft hij een tijdje in Duitsland gewoond maar daar heb ik niets van gevonden. Bovendien is het stamboomonderzoek gestrand in Varsseveld omdat rond 1773 ofzo de kerk met alle archieven erin verbrand zijn. Niks van Duitsland gevonden. Van oorsprong komt de naam, Reijmes dus uit Varsseveld. En daar houdt het op.

Schutterijen

Tijdens dit onderzoek ben ik erachter gekomen dat ome Ab ook iets met de Schutterijen en de Landstorm had. Door hem ben ik naar het ECAL geweest om alles over de Rustende Schutterij in Hummelo te onderzoeken. Toen kwam ik er ook achter waar ome Ab woonde in die tijd en dat hij 1.69,1 lang was.

Weeskinderen

Ik vind dat ome Ab een heftig leven heeft gehad en vind het mooi om te zien hoe hij nadat hij wees is geworden door de buurt (en ook diaconie) zo enorm is opgevangen!! Jongere broertje Willem werd ook in de buurt opgevangen. Toen andere mensen in de buurt erachter kwamen dat deze mensen niet goed voor Willem zorgden en hij elke dag beschimmeld brood te eten kreeg, is hij door andere mensen uit de buurt hier weg gehaald. Hij is toen bij een gezin in de buurt gekomen die wel goed voor hem zorgde. Er zijn dan wel wat dingen in het leven van Aalbert niet zo goed gegaan, onder andere een echtscheiding rond 1900. Naar mijn idee heeft hij zijn 2 kinderen na de echtscheiding niet meer gezien. Kort na de scheiding wel, maar later niet meer. In de familie is het ook niet bekend dat ome Ab 2 kinderen had. Het waren de enige neef en nicht van mijn opa in Zelhem. Bovendien was mijn opa erg gek met ome Ab. Ze liepen vaak samen, richting Ab`s huis bijvoorbeeld.

Het is heel interessant om te zien hoe de dingen vroeger gingen, bijvoorbeeld als je een kind kreeg en de ouders waren niet getrouwd….

Levensverhaal Aalbert Reijmes

                   Aalbert Reijmes – Ome Ab.

                                *22-10-1866                                                                      +23-06-1937

Aalbert is op 22 oktober 1866 geboren in de Winkelshoek in Zelhem. Hij is geboren om 4.00 uur `s morgens. Zijn ouders zijn Berend Willem Reijmes (25 juli 1825) en Hendrika Willemina Eeltink (29-06-1837). Ze hebben een soort van cafeetje bij Waarlo. Vader is  landbouwer,  en tapper (herbergier) als Aalbert geboren wordt.

In de geboorteakte van Aalbert staat dat vader Berend Willem landbouwer is. Bij de geboorte van zus Hendrika staat geschreven dat vader herbergier was…

Boerderij Waarlo waar Aalbert Reijmes geboren is.

Vader Berend nam twee mensen als getuigen mee voor de geboorte akte naar de burgerlijke stand: Hendrik Weber  en Willem Niewenhave. Hendrik was van beroep tolgaarder en hij was 45 jaar oud. Willem was arbeider en 31 jaar oud.

Boerderij Waarlo

Van oorsprong woonden de ouders van Hendrika (opa en oma van Aalbert dus) met hun dochters op boerderij Waarlo. Een van hun dochters (Hendrika) trouwt dan met een buurjongen, Berend Willem Reijmes. Berend en Hendrika gaan na hun trouwen bij de famlie Reijmes in wonen. Als ze kinderen krijgen (zal het wel te klein worden daar) en gaan ze bij de ouders van Hendrika in wonen, aan de overkant van de weg. Ze komen van (E3 = boerderij Hoeninck). Er woont dan ook nog een ongetrouwde zus van Hendrika met de naam Jenneken bij de familie in. Van 1861-1870 heette café Waarlo D41. Tussen 1871 -1900 het D12.

Zelfmoord

Aalbert  is niet het oudste kind van het gezin.  Hij heeft al een broertje van 6 jaar die Derk Jan (8 januari 1860) heet. Hij is vernoemd naar opa Reijmes. En hij heeft een zusje van 3 jaar oud. Zij heet Hendrika (24 april 1863). Later krijgt hij nog een jonger broertje. Hij heet Willem en wordt geboren in 1870, op 23 juni. Als Willem wordt geboren is Aalbert al 4 jaar. Twee jaar later , op woensdagochtend 24 april 1872, pleegt de vader van het gezin zelfmoord.  Om 6.00 uur s ochtends heeft hij zichzelf opgehangen. Waarschijnlijk aan een boom. De dokter zei dat Berend al langere tijd aan godsdienstwaanzin leed. Vader Berend wordt maar 46 jaar oud.  Aalbert is dan nog maar 6 jaar als dit alles gebeurt.

In de familie ging het verhaal rond dat Berend Willem gevochten had in een oorlog en daarna psychische problemen had gekregen. Verschillende antieke vazen in de familie zouden door hem meegenomen zijn tijdens zijn ‘avonturen’ met het Nederlandse leger. Tegenwoordig krijgen mannen met deze problemen de diagnose PTSS.

Hertrouwen

Nog geen elf maanden na het overlijden van Berend hertrouwt moeder Hendrika met Lammert Saalmink. Lammert is geboren in 1842 en komt uit Wisch. Ze trouwen op 20 maart 1873. Ze zijn nog geen jaar getrouwd als moeder en oma, Aaltje Eeltink-Radstake, komt te overlijden. Ze overlijdt op 28 januari 1874. Opa was in 1861 al overleden, toen kleinzoon Derk Jan (broer van Aalbert) 1 jaar oud was.

Half broertje geboren

Weer terug naar Hendrika en Lammert. Ze krijgen samen een zoontje; een half-broertje dus voor Aalbert en de rest van de kinderen Reijmes. Ze geven hem de naam Gerrit Jan Saalmink. Hij wordt geboren op 28 december 1874. Op 15 mei 1875 gaat broer Derk Jan het huis uit. Hij gaat werken in Zevenaar. Hij wordt later molenaar in Arnhem.

Overlijden zusje en moeder

Anderhalf jaar later overlijdt ook Aalberts grote zus Hendrika;  op 26 augustus 1875. Zij overlijdt in huis, om 20.00 uur `s avonds…. Zij is maar 12 jaar geworden. Aalbert is dan 9 jaar. En tot overmaat van ramp overlijdt op 16 mei 1878, 3 jaar later, hun moeder Hendrika. Ze is maar 41 jaar geworden.

Aalbert ( 12 jaar) is dan wees….Derk Jan is al een paar jaar het huis uit. Dus blijft hij over met zijn kleine broertje Willem.

Kinderen Reijmes blijven achter in Waarlo

Een paar maanden na het overlijden van moeder Hendrika  vertrekt hun stiefvader Lammert Saalmink (in december 1878) met hun halfbroertje naar Gaanderen, waar hun stiefvader vandaan komt. Hij gaat bij zijn moeder in wonen. Hij laat de 2 kinderen van zijn vrouw achter bij Waarlo.

Opa en oma Reijmes woonden aan de overkant: op boerderij Hoeninck woonde het gezin Reijmes. Kon de familie Reijmes die daar woonden de hun beide kleinkinderen of neefjes niet opvangen? Oma Aaltjen Rurgers is in 1848 al overleden, en opa Derk Jan Reijmes al in 1854. Beiden zijn ze maar 54 jaar oud geworden. Beiden hebben ze hun kleinkinderen niet gekend. Er woonden toen nog wel 2 broers van vader Berend Willem. Dat was Derk Hendrik en zijn vrouw Derkje Lankwerden. Ze hadden het erg druk want in deze tijd hadden ze heel veel personeel in dienst. Ook woonde er nog de vrijgezellen broer Derk Jan. Hoe dan ook, verschillende gezinnen in de buurt ontfermden zich over de kinderen.

Oudste bekende foto van kruispunt bij Waarlo.

In de kost bij Wesselink

Gelukkig heeft de buurt zich over de 2 kleine kinderen van Reijmes ontfermd. Aalbert is vervolgens als wees in de kost gekomen bij de familie Wesselink. Dit is in 1878. Om precies te zijn Herman Wesselink en Aleida Johanna Wiltink. Aalbert bleeft hier tot 1881 wonen. Hij woonde toen in de Velswijk op  huis nummer En 167.

Bolsenbroek

In 1881 gaat hij naar de ‘Bolsenbroek’ in de Winkelhoek (Dn. 38). ‘Bolsenbroek’ is de naam van de boerderij. In het verleden woonde hier iemand met de naam Bolsenbroek en daardoor is de boerderij hierna vernoemd. Toen Aalbert hier woonde heette het adres Akkerweg 1. Hij was hier in de kost. Maar nu is het adres Kruisbergseweg 13. Het huis was toen van de diaconie in Zelhem. Het echtpaar wat hem opgevangen heeft , heette D.J. Bolsenbroek en B.G. Ellenkamp. Hij heeft hier gewoond tot 7 mei 1884. Hij was 18 toen hij vertrok naar Hummelo.

Bolsenbroek vroeger… (oud Zelhem)

Remmelink in Hummelo

Vanaf 7 mei 1884 werkte hij als knecht in de gemeente Hummelo.  Hij was toen in de kost bij de familie Remmelink. (Wijk CN=52) Maar op 16 juni 1884 komt hij hier pas wonen. Waar hij al die tijd heeft gewoond is onbekend. Of hij heeft zich pas na een paar maanden in laten schrijven bij de gemeente.

Hij was toen 18 jaar oud. Hij blijft hier werken tot 4 oktober 1887. Hij blijft hier dus 3 jaar.

                                                                                                                             Bolsenbroek nu…

Op 6 oktober 1887 laat hij zich samen met onder andere Hendrika Christina Demkes ( 7 april 1866) opnieuw inschrijven in Zelhem. Bij boerderij Waarlo aan de andere kant van het huis woonde ook een familie Demkes. Of dit een dochter van deze mensen is, hebben we niet uitgezocht.

Terug naar Bolsenbroek

Aalbert gaat nu als knecht wonen en werken bij boerderij Bolsenbroek (D38). Daar heeft hij ook gewoond als kind nadat hij wees geworden is. Hij blijft hier weer tot mei 1888.

Oosterink in Hummelo, Grevenkamp

En op 2 mei 1888 tot 1 mei 1889 heeft hij weer een ander adres in Hummelo. Hij werkt dan bij de familie Jan Oosterink en zijn vrouw Gerritjen Besselink als knecht. Dat is  Wijk A 24 huis nr.24. Dit blijkt boerderij ‘Montmirail’ te zijn. Sinds de jaren ’40 -na de dood van Aalbert dus – heet de boerderij Grevenkamp. Het adres is : Zelhemseweg 21 in Hummelo. Volgens nakomelingen van de familie Oosterink woont Aalbert hier 30 jaar, tot aan zijn dood in 1937. De famlie Oostenrink stond bekend in de omgeving dat ze vaak ‘ontheemde mensen’ opvingen.

Hierna gaat Aalbert weer terug naar Zelhem om te werken.

Boerderij Sybelink, familie Wesselink

Vanaf 1 mei 1889 is hij weer knecht bij de familie Herman Wesselink en zijn vrouw Aleida Johanna Wiltink in de Velswijk (E167).  Dit is boerderij ‘Sybelink’ in de Velswijk Volgens papieren Oosterwijk. Hij komt in dit huis wonen op 20 mei. Het huidige adres van deze boerderij is Velswijkweg 7.Aalbert is hier gaan wonen toen hij wees is geworden in 1878. Eerst in de kost en nu als knecht.

Velswijkweg 7

Boererij De Kip

Het volgende adres waar Aalbert heen gaat wordt dan op huis nr. 51. Dat is nu Boeninksteeg 7 in de Wassinkbrink. Maar vroeger heette deze straat ‘De Kathorsterstraat’. Het huis werd ook wel ‘De Kip’ genoemd omdat de eigenaar van de boerderij Gerrit Kip heette. In die tijd woonde Aalbert bij G.H. Lenderink en zijn vrouw A.W. Chevalking in.

Boeninksteeg 7

Boerderij familie Oosterink Hummelo

Daarna gaat hij weer naar de gemeente Hummelo. In 1890 woont hij bij de familie Oostenrink op A75. Officieel laat hij zich op 12 mei 1891 laat hij zich weer inschrijven in Hummelo. Pas op 12 mei 1891 laat hij zich inschrijven bij een boer. Deze keer is het iemand anders van de familie Oosterink, nu is het  Garrit Jan. Garrit Jan was getrouwd met Berendina Middeldorp. Ze wonen in Wijk A 91. Dit is steeds nog dezelfde boerderij van Oosterink. Alweer een nieuw adres gekregen.

Leger rond 1900

Sinds 1813 waren er naast een beroepsleger 2 andere legerorganisaties. De Nationale Militie was voor de verdediging van het land. de Landstorm was voor de verdediging van de regio, bijv. de Achterhoek. Dienstplichtige gezonde mannen van 17 tot 50 jaar kwamen hiervoor in aanmerking. In 1901 werd de Landweer opgericht. deze was alleen voor vrijwilligers en was de vervanging van de Schutterijen. Na de dienstplicht bij de Nationale Militie gingen de mannen automatisch over naar de Landweer voor 7 jaren lang. Dit hoorde nog bij de dienstplicht. In die 7 jaren werd je 2 maal opgeroepen om onder de wapens te komen voor een paar dagen.

Oproep de Schutterij

Aalbert laat zich op 29 mei 1891 inschrijven voor de inloting van de Schutterij. Hij is dan 23 en is wel oud voor de dienstplicht. Waarschijnlijk vond hij het leuk om bij de Schutterij te gaan. Bij onderzoeken komen we zelden tegen dat iemand een registratie bij de Schutterij heeft, dus het is wel iets bijzonders. En zeker niet verschillende registraties in verschillende jaren. Aalbert staat 2 keer geregistreerd als persoon bij de Schutterij tussen 1890 en 1892. En in 1896 staat hij 3 keer geregistreerd bij het Landstormregister in Hummelo. Hij heeft een oproep gehad om zich te melden voor de Schutterij (een onderdeel van het leger). Dan moet  je eerst ingeschreven worden en een poosje later wordt er geloot. Wordt je niet uitgeloot , dan moet je gewoon in dienst bij het gewone leger. Of je mocht geen lid van de Schutterij worden. Op het moment van inschrijving voor de schutterij, woont Aalbert op A94. Dat zou Torenalee  2 in Hummelo zijn. Hij woont en werkt hier als dienstknecht.

De mannen voor de Schutterij werden grondig gemeten. De lengte van Aalbert is  1 meter en 69 cm en 1 mm. Op de millimeter nauwkeurig gemeten dus.

Samen met een andere jongen heeft Aalbert de oproep gehad om zich in de gemeente in te laten schrijven op 2 mei 1891. En 28 dagen later zijn ze er heen gegaan om dit te gaan doen. In een ander boek in de bibliotheek (ECAL) vinden we de uitslag van de loting van de rustende schutterij van de gemeente Hummelo en Keppel. Dit is een enorm groot boek waar alle informatie over de schutterij in te vinden was.

De loting

Er is geloot op 24 juni 1891. Aalberts nummer is niet getrokken dus mag/hoeft hij niet bij de schutterij. Degene die de lootjes heeft getrokken is een jonkheer. Jonkheer Anton Lodewijk van Schuylenburch. Dit is iemand van adel die ook heer van Bommenede en Ulenpas is. Ulenpas is een kasteel in Hoog Keppel . Waarschijnlijk hadden ze maar voor 30 mannen plek bij de Schutterij en wilden wel 50 mannen lid worden. Aalbert is in ieder geval voorwaardelijk vrijgesteld.  Voor het geval dat hij uitgeloot zou worden, had hij niemand als plaatsvervanger benoemd.  Gevolg van dit alles is dat hij dit jaar in dienst moest.

Diensttijd

Tijdens zijn verblijf bij boer Gerrit Jan Oosterink in Hummelo gaat hij in dienst. Hij gaat na de diensttijd terug naar deze boer en blijft hier wonen totdat hij gaat trouwen met het meisje die zwanger van hem is.

Zeven jaar

Aalbert vertrekt bij Gerrit Jan Oosterink in Hummelo op 25 mei  1898, om te gaan trouwen met Grada. Hij heeft dus 7 jaar bij deze boer gewoond.

Bovenstaande foto`s zijn van de Schutterij in 1892/1893. De registratie van 1896 is nog maar kort bekend, dus moeten we weer naar het ECAL voor onderzoek. In 1896 is Aalbert 30 jaar dus geeft hij zich vrijwillig op de Schutterij omdat hij het leuk vindt. Maar de eerste keer dat hij zich meldt is hij 24 jaar oud, dus is het ook geen dienstplicht meer geweest. Of hij heeft het zo lang kunnen rekken door allerlei regeltjes bij het leger.

Grada Berkelaar

Ondertussen heeft Aalbert een meisje uit Halle leren kennen.  Ze heet Hendrika Johanna Berkelaar en is geboren op 23 februari 1878 in Zelhem. Haar roepnaam is Grada. Ondanks dat ze niet getrouwd zijn, raakt ze zwanger van Aalbert.

Een baby geboren

Op 31 januari 1898 bevalt Grada van een dochter: Bernarda Hendrika Berkelaar.  Ze zijn dan nog niet getrouwd want Aalbert is werkzaam als dienstknecht bij een boer in Hummelo. Bernarda Hendrika krijgt daarom de achternaam van haar moeder. Bernarda Hendrika Berkelaar dus.

Grada bevalt in het huis van haar vader en stiefmoeder in Halle. De volgende dag wordt er aangifte gedaan van de geboorte van Bernarda Hendrika Berkelaar. . Dat gebeurt door de ‘gemeentevroedvrouw’ die bij de bevalling is geweest. Janna Wilhelmina Triese. De gemeenteveldwachter Jan Dalhuizen gaat ook mee. Een hele toestand omdat de moeder niet getrouwd is.

Trouwen

 Op 26 mei 1898 trouwen Aalbert en Grada.  Op de trouwakte staat het volgende geschreven:

“Verklarende de Comfonanten dat zij het kind op den een en dertigsten Januari dezes jaars te Zelhem geboren en met de voornamen van Bernarda Hendrika als kind van Hendrika Johanna Berkelaar, bij acte nummer 14 in de registers van geboorten”.

Als ze trouwen,  is Aalbert 31 jaar en Grada 20 jaar. Ze gaan bij de vader en stiefmoeder van Grada wonen in Halle.  Op 25 mei 1898 laat hij zich inschrijven in het huis van zijn schoonouders.  (A 133a)

Opvallend is dat Aalbert niet weet hoe hij zijn naam moet schrijven, want hij tekent de trouwakte met de naam: A. Reijmers. Of hij was heel zenuwachtig.

In de papieren staat dat de vader van Berendina onbekend is. Steeds wordt in papieren vermeld dat het kind niet gewettigd is. Dat blijkt later toch niet te kloppen. Op de achterkant van de trouwakte staat duidelijk het volgende geschreven over de baby: ‘die getuigend ingeschreven (kind) voor het hunne erkennen.’

Nog een baby: Berend Willem Reijmes

Op 23 oktober 1899 wordt er nog een baby geboren. Hij krijgt de naam Berend Willem Reijmes. Ze wonen dan nog steeds bij de schoonouders van Aalbert in,  in het dorp Halle. In wijk G op nummer 138. Later wordt dit nummer 163 en weer later wordt dit 202. Dit is de Nijenkampweg 4. In Halle was Aalbert arbeider van beroep.

Uit elkaar

Op 23 januari 1900 – een paar maanden na de geboorte van hun zoontje – vertrekt Grada vanuit Halle naar Varsseveld om hier bij een boer te gaan wonen en werken. Vanaf nu gaan ze ieders hun eigen gang. In eerste instantie laat Grada de kinderen bij Aalbert en haar ouders achter in Halle. Maar dan is er een nieuw blad in de archieven gekomen. Daarin zijn ze nog getrouwd en wonen ze allemaal in hetzelfde huis, maar Grada heeft zich weer onder haar meisjesnaam in laten schrijven in het huis van haar vader. Dat  is vóór mei 1901. Er was duidelijk iets aan de hand.

Weer naar Hummelo

Op 23 mei 1903 (pas 2 jaar later) laat Aalbert zich uitschrijven uit Halle,  en op 27 mei 1903 laat hij zich inschrijven in Hummelo.  Hij vertrekt definitief uit Halle en gaat terug naar de familie  Hendrik Jan Oosterink (*31 december 1858) in  Hummelo om daar werken als dienstknecht in de landbouw. (wijk 75; later wijk 80 en weer later 115) Alle 3 de  families Oosterink zijn familie van elkaar. Wat we zeker weten is dat Hendrik Jan Oosterink een zoon is van de Oosterink waar Aalbert tot aan zijn trouwen heeft gewoond. De vader van Oosterink is overleden en nu is zoon hoofd van het gezin.

Hendrik Jan is getrouwd met Jantje Bloemendaal. Zij is geboren op 18 augustus 1868 in Didam. Ze hebben 3 kinderen die in de leeftijd zijn van de kinderen van Aalbert zelf. Eerst dochter Berendina Gerharda ( * 11 februari 1895), dan dochter Geertruida Johanna (* 5 augustus 1899) en als laatste zoon Gerrit Bernard (*18 november 1900). Als Aalbert hier komt wonen is hij 37 jaar oud.

Als hij hier weer komt wonen wordt er bij de burgerlijke stand staat bijgeschreven:  ‘ bijzonder: gehuwd.’ Vreemd is dat normaal een knecht die weer weg gaat, doorgestreept wordt in het bevolkingsregister, of er wordt vermeld waarheen die persoon gegaan is. Bij Aalbert is er niets vermeld….we denken dat hij hier is blijven wonen voor langere tijd…..voor 30 jaar dus.

We hebben de familie in de documenten nog een keer terug gevonden toen ze oud waren en de kinderen het huis uit waren, maar Aalbert stond hier niet meer ingeschreven als knecht. Of hij had toen een deel van het huis helemaal voor hemzelf, wat vrij aannemelijk is. Dit is de allerlaatste verblijfplaats die we van hem hebben kunnen vinden….

Als Aalbert vertrekt,  is Bernarda 5 jaar en Berend 4 jaar. Waarschijnlijk heeft hij zijn kinderen later nooit meer gezien.

In de papieren staat dat hij gehuwd is met Hendrika Johanna Berkelaar, maar dat hij nu in Zelhem woont. Bernarda is dan nog steeds een onecht kind, staat in de papieren geschreven. In alle registers staat ze onder de naam Reijmes. In documenten vinden we dat Aalbert maar 1 wettig kind had. Geen flauw idee waarom dit in de papieren bleef staan.

De kinderen van Aalbert Reijmes

Op 30 april 1903 verhuist Grada naar Doetinchem. Naar nr. 138 a. Ze gaat als meid wonen bij de familie Hassink in IJzevoorde. Ze is dan volgens de papieren nog steeds getrouwd. Op 28 november 1903 gaat ze werken bij mensen in Angerlo. Via de rechtbank komen we erachter dat ze in Angerlo werkt, maar in Hummelo woont; stiekem. Vlakbij Aalbert dus. De kinderen blijven al die tijd bij haar ouders in Halle wonen.

Echtscheiding

Op 14 januari 1904 is er een openbare terechtzitting in Arnhem omdat Grada een echtscheiding had aangevraagd. Ze heeft de echtscheiding aangevraagd, omdat Aalbert in 1899 meerdere keren overspel gepleegd had, en omdat hij sinds begin 1900 niet meer thuis is en niets meer van zich laat horen. Hij betaalt ook geen geld voor haar of voor de kinderen. Het proces loopt al bij de rechtbank sinds 8 oktober 1903. Aalbert komt niet op de terechtzitting en laat totaal niets van zich horen. De echtscheiding wordt uitgesproken op 5 juli 1904. Er moet dan ook nog 1 kind gewettigd worden staat er in de documenten. De ambtenaren zitten duidelijk te slapen, want dat is al gebeurd. De uitspraak is, dat het huwelijk ontbonden wordt, Grada de kinderen krijgt en de spullen gedeeld moeten worden. Omdat Aalbert niet op is komen dagen en nergens op reageert, gaan ze ervan uit dat hij nergens aan mee wil gaan werken. Daarom krijgen ze een notaris toegewezen om ervoor te zorgen dat alles goed gaat verlopen voor de eisende partij en Aalbert overal aan mee zal werken.

De rechters vinden de overspel voor bewezen gehouden, en overspel is goede grond voor echtscheiding. Ze krijgen notaris Pennink uit Doesburg toegewezen. Bovendien moet Aalbert de kosten van de procedure betalen en dat is 80 gulden en 37,5 cent. Dit is bepaald op de openbare terechtzitting van 14 januari 1904. Op 12 februari 1904 is deurwaarder J. Van de Troom naar Aalbert toe geweest om het vonnis te vertellen. Kort na de uitspraak zet de Procureur van de eiseres (Grada) een advertentie in de Arnhemse Courant dat  hun huwelijk ontbonden is verklaard. In totaal komen er in een half jaar tijd 3 bijna dezelfde advertenties in de Arnhemse Courant.

Grada is op 1 juli 1904 naar het gemeentehuis geweest in Hummelo om hier door te geven dat zij en Aalbert nu officieel gescheiden zijn. Ze laat hen het vonnis zien van de rechtbank in Arnhem. Het vonnis is van 14 januari 1904. De ambtenaar schrijft dat het een ‘vonnis is ten nadele van Aalbert Reijmes’.  Er staat ook bij dat er wettelijk niets meer aan te doen is. Onherroepelijk dus.

Van september 1904 tot 16 mei 1905 is Grada dienstmeid in Hummelo. Aalbert en zij wonen dan weer beiden in dezelfde woonplaats, want ook hij is hier knecht bij de familie Oosterink.

Aalbert spoorloos

Vanaf dit moment is er geen spoor meer van Aalbert. Het verhaal gaat dat hij in Duitsland heeft gewoond… Tante Jo weet het wel heel zeker dat hij (bij periodes) in Duitsland woonde. Zou hij dan bij zijn kinderen in Duitsland gewoond hebben af en toe? Geloof er niets van….

Overlijden in 1937

Bij nader onderzoek is daar niets van gebleken. Het laatste wat we van hem lezen is dat hij overleden is op 23 juni 1937 in Hummelo op de leeftijd van 70 jaar. Op de overlijdensdocumenten staat dat hij landbouwer was toen hij overleed. Dus was hij geen knecht meer bij iemand. Op 24 juni is het overlijden gemeld door de buurman van Aalbert.  Deze had de naam Gerrit Jan Assink. Deze was buurman en landbouwer en 52 jaar oud. Hij vertelde dat Aalbert `s morgens om 10.00 uur is overleden.

In de documenten staat dat Grada de enige relatie van hem is geweest. Hij is overleden in het huis bij de familie Oosterink, vlakbij Het wapen van Heeckeren.

Als we terugrekenen komen we tot de conclusie dat de buurman dus in 1885 is geboren. Na lang zoeken vinden we een Garrit Jan Assink, geboren in Hummelo op 29 mei 1885. Deze Garrit is getrouwd met Geertruida Langeler en ze hebben 3 kinderen. Ze wonen in huis An105; wordt 110; wordt 158. Rond 1930 is hun huis van A 158, 177 geworden. Aalbert overleed 7 jaar later, dus de kans is heel groot dat buurman Assink hier toen nog woonde.

Jongste broer van Aalbert, Willem Reijmes.

Oudste broer van Aalbert, Derk Jan Reijmes.

Geboorte akte dochter Aalbert

“Op heden den Eersten Februari 1898 is voor ons Ambtenaar van den Burgerlijken Stand der Gemeente Zelhem Provincie Gelderland verschenen, Janna Wilhelmina Triese (?), alsbij de bevallend tegenwoordig geweest, de aangifte doende, oud 25 jaren, van beroep gemeentevroedvrouw, wonende in deze gemeente, die ons verklaarde dat Hendrika Johanna Berkelaar, ongehuwd, zonder beroep, wonende te Zelhem, op Maandag den 31 sten Januari, des nachts ten vier ure, ten huize van haar vader Bernardus Hermanus Berkelaar, arbeider te Halle, is bevallen van een kind van het vrouwelijk geslacht, aan hetwelk zij verklaard heeft, dat door de moeder de voornamen zijn gegeven van Bernarda Hendrika, waarvan wij deze akte hebben opgemaakt in tegenwoordigheid van Gerhard Klumper, 45 jaren, van beroep br…….gaarden en Jan Dalhuisen, oud 51 jaar, van beroep gemeenteveldwachter, wonende beiden binnen deze gemeente, en na voorlezing onderteekend door ons de Comporanten en de beide getuigen.”

Links naast de akte staat er later bij geschreven:  

“Dit kind is bij het huwelijk van Aalbert Reijmes en Hendrika Johanna Berkelaar op heden voltrokken voor het Hummelo en Keppel en is de geboorteling gewettigd.

Zelhem 26 mei 1898.

De Burgermeester  Ambtenaar van de Burgelijke Stand Hummelo en Zelhem”.

Geboorte akte zoon Aalbert

“Op heden den 23 sten October 1899 is voor Ons Ambtenaar van den Burgerlijken Stand der Gemeente Zelhem, Provincie Gelderland, verschenen: Aalbert Reijmes, oud 33 jaren, van beroep arbeider, wonende in deze gemeente, die Ons verklaarde, dat zijn huisvrouw Hendrika Johanna Berkelaar, zonder beroep, wonende te Zelhem, op Maandag den 23sten October des nachts ten vier ure ten zijnen huize in het dorp Halle is bevallen van een kind  van het mannelijk geslacht, aan hetwelk hij verklaard heeft, dat door hemzelf de voornamen zijn gegeven van Berend Willem.

Waarvan Wij deze Akte hebben opgemaakt in tegenwoordigheid van Gerrit Willem Wolsink, oud 69 jaren, van beroep landbouwer en Jacob Johan van Arragon, oud 32 jaren, van beroep kuiper (?) wonende beiden binnen deze Gemeente en na voorlezing onderteekend door Ons den Comfonant en de beide getuigen.”

En hoe verder met Grada en de kinderen?

Grada ging met haar ongetrouwde zus Hanna naar Hummelo. Beiden hadden hier werk. Van hieruit gaan ze samen naar Bochelt in Duitsland op 15 mei 1905. Grada bleef hier tot 17 juni 1905 en Hanna kwam een maand later terug. Ze hebben gewerkt als dienstbode. Maar ze hebben ook familie wonen in Duitsland. Alle twee gaan ze later weer terug naar Bochelt.  Grada van 28 oktober – 27 december 1905 en hierna gaat ze naar Gendringen.

De kinderen van Aalbert en Grada blijven bij opa en oma wonen. Ze verhuizen met hun vieren op 1 december 1904 van Halle naar de gemeente Wisch. (Silv.Buurt B 36). Vermoedelijk gaan betekend Silv: Silvolde. Waarschijnlijk wordt er teveel gekletst in Halle na de echtscheiding van hun dochter Grada. Of Aalbert wil de kinderen zien. In 1905 wonen er ook 4 andere dochters van opa en oma Berkelaar bij in.

Grada hertrouwt

Grada leert een nieuwe man kennen. Hij heet Bernardus Adolf ter Heurne. Hij is fabrieksarbeider. Samen krijgen ze op 27 december 1905 een woning in Gendringen. Ze trouwen op 4 januari 1906 in de gemeente Wisch (Varsseveld). Ze gaan dan naar een woning in Gendringen.

Op 13 februari 1906 overlijdt opa Berkelaar. Bernarda en Berend komen op 25 mei 1906 ook van Wisch naar Gendringen. Ze gaan weer bij hun moeder wonen. Op  19 juni 1906 zijn ze samen ingeschreven. Op 15 september 1906 wordt de eerste dochter van Grada en Bernardus geboren in Gendringen. Ze heet Grada Johanna ter Heurne. Op 27 juli 1907 gaan ze weer verhuizen, maar nu krijgen ze een heel nieuw huis. In Doetinchem deze keer. Het tweede meisje wordt geboren op 9 januari 1908 in Doetinchem. Ze krijgt de naam Hendrika Aleida ter Heurne.  Maar op 18 februari 1909 overlijd hun oudste kindje.  Het is ongeveer 3 jaar oud geworden. Aan het eind van 1909, op 25 december,  krijgen ze weer een baby. Het is een jongetje. Hij krijgt de naam Gerrit Bernard ter Heurne. (Hij ligt begraven in de Slangenburg).

In Doetinchem

Wie wonen er dan allemaal in het huis in Doetinchem? Allereerst Grada en haar man. Dan twee kinderen van Reijmes en 3 van haar tweede man. Ook woont zus Hanna hier. In het zelfde huis woont ook ene Johannus Theodorus Wensing.  Hij is geen familie en is op 30 september 1886 geboren in Dinxperlo. Hij trouwt later met Hanna.

Bernarda Reijmes

Dochter Bernarda Reijmes ging ondertussen ook als dienstmeid werken. Ze komt dan uit Doetinchem; het huis van haar ouders. Op 17 mei 1911 gaat ze als meid werken in Varsseveld bij de familie Gradus Arnoldus Rougoor. Dit was een timmerman die bij de Landstorm is geweest. Ze woonden op C263a. Later wordt dat a en b. Als ze hier een maand of 3 werkt, krijgt de vrouw des huizes haar 1e kindje. Hij heet Johannus Catharinus en wordt geboren in 1911. Op deze boerderij  heeft ze werk tot 12 februari 1912. Van hieruit vertrekt ze weer naar Ulft.

Oma Grada Berkelaar

Op 30 augustus 1911 komt de moeder van Grada (Hendrika Johanna Wolsink) bij hun in huis wonen. Ze is al een paar jaar weduwe. Ze neemt ook een baby mee, een nichtje. De baby is geboren op 15 februari 1911 en deze overlijdt op 5 september 1911.

Bernarda nieuwe baas

Op 15 februari 1912 begint Bernardina Reijmes ook bij haar nieuwe baas. Dat is een Israelische slager die op dat moment in Ulft woont. Huisnummer N19. Wordt later N21. Ze werkt dan bij de familie Simon Philips. Simon is in Hengelo geboren . Zijn vrouw heeft Julia Davids en is ook Israeliet. Ze hebben dan (nog) geen kinderen maar de zus van Julia woont er ook. Zij heet Henrietta. De zussen zijn geboren in Wesel in Duitsland. Ze hebben zeker 15 dienstmeiden en dienstknechten gehad. Twee daarvan waren Nederlands Hervormd, de rest allemaal Israeliet. Zelfs knechten uit Rotterdam, Vriezenveen enz. Op 9 augustus 1913 vertrekt Bernarda hier weer. Met bestemming:  Uedum in Duitsland.

Hele familie naar Duitsland

Bernarda`s moeder en stiefvader zitten dan al in Duitsland. De familie ter Heurne gaat samen met beide kinderen en de moeder van Grada, naar Goch in Duitsland, en gaan hier wonen.  Berend Willem Reijmes gaat dan ook mee. Hij is dan 14 jaar oud. Goch ligt niet zo heel erg ver bij Uedem vandaan.

Dit is het laatste wat we van de kinderen Reijmes gevonden hebben.

Via zoon Gerrit Bernard ter Heurne vinden we eindelijk een spoor van het gezin. Hij werkte als knecht in Mechelen (bij Ulft) bij familie Keuper. Hij werkte hier van 3mei 1835 tot 1 juli 1936.

Maar belangrijker: we zien dat zijn ouders – Grada en haar man-  samen met hun eigen kinderen terug zijn gekomen op 7 december 1922. En de man van Grada is nu landbouwer geworden. Ze wonen dan in Ulft 503/1. De vorige woonplaats was: Vrasselt. Dat is een kleine plaats aan de Nederrijn. Tegenwoordig is het een wijk van Emmerich. Het ligt ten Noordoosten van Goch.

Lang blijven ze niet wonen in Ulft, want al snel vertrekken ze naar Doetinchem.

Dochter Hendrika Aleida ter Heurne ging op 1 mei 1928 weer aan het werk in Gendringen bij de familie B. Wentink. Ze blijft hier in dienst tot  23 mei 1930. Dan vertrekt ze weer naar Gendringen. Even later zien we dat ze bij familie is.  Van 9 oktober 1931 tot 27 januari 1932 is ze bij een oom en tante. De familie Johannes Theodorus Wensing. Hij is getrouwd met Hanna Berkelaar. Die zijn we al eens eerder tegen gekomen….

Hendrika Aleida trouwt met Bernardus Hermanus Maandag. Hij is geboren op 12 april 1911 in Doetinchem. Landbouwer van beroep. Ze wonen dan in buurtschap A196;  later A 154. Ze wonen dan nog in Zelhem. Op 24 november 1932 komt Hendrika Aleida op dit adres wonen vanuit Hengelo. Op februari 1933 wordt er een levenloze baby geboren. Het was een meisje. Bij Aleida en Bernardus wordt later ook nog een jongetje geboren. Op 11 december 1936 gaat Bernardus weer naar Doetinchem, bij zijn ouders en de rest van de familie wonen.

Schoonzoon Grada overleden in Vught

Dan is het even stil, totdat we een overlijdensbericht van Bernardus zien. hij is op 31 jarige leeftijd overleden op 29 januari in 1943 in Vught. Op 17 maart 1944 is er een document van de gemeente Doetinchem waarin ze aangeven dat ze op 17 maart 1944 bericht gekregen hebben van de Deutsche Standesambt dat Bernardus het jaar daarvoor is overleden. Als we op de website van Vught kijken zien we dat het kamp toen 2 weken open was toen hij dood ging…

Terug naar Reijmes

Maar waar Bernarda Hendrika Reijmes en haar broertje Berend Willem Reijmes gebleven zijn…?

Zij is op het moment dat haar moeder terug gaat naar Nederland 24 jaar en hij is 23 jaar. Hoe groot is de kans dat ze toch weer terug zijn gekomen naar Nederland?

Grada ( Hendrika Johanna Berkelaar) overlijdt op 47 jarige leeftijd.  Op 25 april 1926 in Westendorp op huisnummer 169. Ze wonen op een boerderij want de buren die het overlijden door gegeven hebben, waren landbouwers.

Jarenlang ben ik op zoek naar de kinderen van Aalbert. Waar zijn ze gebleven? Naar het ECAL geweest en oproepjes gedaan op internet, maar helemaal niets te vinden.

Informatie Rode Kruis

En ineens een aantal jaren later vind ik informatie over de familie Reijmes die naar Duitsland vertrokken is. In een document van het Rode Kruis, omdat Berend Reijmes in de oorlog uit Nederland kwam, werd er informatie over de familie verzameld. Zodat door een oorlog familieleden elkaar niet kwijt zullen raken.  Hij stond daar ingeschreven onder de naam Reijmes Bernard. Hij gaf aan dat hij op 1 oktober 1914 naar Duitsland is gekomen. Hij is naar Duitsland gegaan om werk te zoeken, wat toen heel normaal was. Zijn ooms van Reijmes deden dat ook regelmatig. Bij de aangifte wist hij nog niet of hij wilde blijven werken in Duitsland of dat hij terug naar Nederland zou gaan.

Op een militieregister uit Amsterdam vinden we ineens zijn naam staan. Ook weer fout geschreven: Reijmers. Berend Willem was opgeroepen voor dienst maar kreeg vrijstelling voor 1 jaar wegens kostwinnerschap op 5 juni 1918. Toen was hij dus 19 jaar oud. Hij was melkknecht en woonde op N121. De documenten van de keuring van het leger zijn gemaakt in Amsterdam. Hij viel binnen het 18e Reg. Inf. 23 B….Er staat niet bij of hij wel of niet goed gekeurd is. Hij woonde dus in Duitsland maar is wel opgeroepen voor de dienstplicht in Nederland.

Berend leerde een Duitse vrouw kennen die vlakbij de Deense grens geboren was, in Rendsburg. Ze heette Maria Dahl en was geboren op 8 maart 1904. Na hun trouwen in 1828 zijn ze in Bledesbach (Harburg)  gaan wonen waar hun eerste kind (zoon) werd geboren op 12 juni 1929. Zijn naam was Rolf Martin Bernard Reijmes. In Quierscheid op 1 augustus 1936 werd dochter Gerda geboren. Gerda Reijmes dus.

Later was Berend bedrijfsleider van een margarine fabriek in Sulzbach Saar. Ze woonden in de Hauptstrasse op 104. ‘Margarinewerk Saar’werd gesloten in 1974.

In de papieren staat dat het adres van de achterblijvers in Nederland was; B. ter Heurne in Sylvolde, provincie Gelderland. Wel contacten met moeder dus maar niet met vader.

Een oproepje gedaan op FB Kerkrade. Hier kregen we het adres van Rolf Reijmes. Toupsbergstraat 64 Kerkrade. Hij woonde hier al in 1965 en was mijnwerker van beroep. Zijn adres stond in een boekje over de mijnwerkers in Kerkrade. Hij woonde met 36 jaar oud al in Nederland.

Rolf is overleden op 14 maart 2003 in Kerkrade. Heel verrrassend. Hij is 73 jaar geworden. Rolf zou de Duitse soldaat geweest kunnen zijn die tante Jo heeft gezien op de Halseweg 30 in Zelhem. Bron: www.oorlogsbronnen.nl

Het onderzoek blijft nog doorgaan. Ook naar Berendina Reijmes.

Dus als iemand nog informatie heeft over Aalbert, Berend Willem, Berendina Hendrika of Rolf en Gerda Reijmes, dan hoor ik het graag!!